شیرزنان آزادیخواه آذربایجانی

به قلم: شاهین یوسفی

در دوره ی مشروطه زنان نقش بسزایی در تحولات اجتماعی ومبارزات داشتند، آنها گرچه حق و حقوق خود را در قانون اساسی تازه نوشته شده ی مشروطه آن زمان، کم می‌دیدند اما اصل واساس این جنبش را برحق می دانستند و در جهت تحقق آن از جان گذشتگی ها و پافشاری های بسیار کردند . در مبارزات و جنگ های دوره ی مشروطه در شهر تبریز زنان گمنام بیشماری بودند که در دفاع از این شهر و یاری رساندن به مبارزان آزادیخواه تلاش فراوان کردند، از ساخت فشنگ و رساندن آذوقه و خیاطی گرفته تا بخشش زیورآلات و مبارزه مسلحانه در میدان نبرد با نیروهای مرکز در کنار مردان سلحشور آذربایجان، تمامی گوشه کوچکی از تلاش بی دریغ زنان گمنام، فرهیخته و مبارز آذربایجانی است که در زمانه ی خود کم نظیر و دارای اهمیت است . بعد از به توپ بستن مجلس، نهضت و مبارزات مشروطه خواهان عملن به شهر تبریز منتقل شد و عده ی زیادی از زنان دلیر این شهر به جمع مبارزان پیوستند و برای برگرداندن سیستم مشروطه و پایه گذاری دوباره ی مجلس با مخالفان جنگیدند . در آن مقطع زمانی تبریز چندین ماه در محاصره نیروهای سلطنتی بود و گروه هایی از زنان مبارز و جنگجو آذری دوشادوش مردان مبارز، به تلاش برای استحکام نظام مشروطه در میانه جنگ یا پشت جبهه و تهیه و آماده سازی های اولیه جنگ ها، کوشش های وصف ناپذیری داشتند . بغیر از تئللی که با لباس مردانه می‌جنگید و بعد از زخمی شدنش متوجه شدند که یک زن است، دختران موسیو ( تاجر تبریزی)، زن حیدر خان و همسر علی از معدود زنان شناخته شده ای هستند که در راه اعتلای میهن پیکار کردند و چه بسیار شیرزنان آذربایجانی ناشناخته ای که با بستن بچه های خود به کمرشان در صحنه های نبرد و یا زمینه سازی و تدارکات از هیچ تلاشی فرو گذار نبودند . آنچه سبب شگفتی وحیرت  می شود این است که، با توجه به کمبود و حتا عدم وجود رسانه های جمعی و نبود وسایل ارتباط جمعی جهت انتشار سریع اخبار و وقایع به شکل و فرم امروزی، زنان بادرایت آذربایجانی بخوبی به اهمیت موضوع پی برده و حاضر بودند با تمام توان خود در مقابل قشون سلطنتی تمام قد مبارزه و ایستادگی کنند . (زینب پاشا) یکی دیگر از زنان مبارز تبریزی بود که در حدود صد و پنجاه سال پیش در سال های پایانی دوره ی قاجار بر علیه نظام فئودالی قیام کرد و با چهل نفر از زنان دلاور تبریزی بصورت مسلحانه و پارتیزانی به مبارزه علیه نظام ارباب رعیتی پرداخت . در این دوره مشکلات اقتصادی، اجتماعی مانند ( بحران نان) و ( امتیاز تنباکو) در جریان بود و همین معضلات اساسی سبب بوجود آمدن جنبش زنان تبریز به رهبری زینب پاشا گردیده بود . از جمله اقدامات زینب پاشا و یارانش حمله به انبارهای غله ای بود که توسط سرمایه داران و فئودال ها بدلیل اختلاف شان با حاکمین احتکار شده بود، که بعد از بدست آوردن، این غلات بین مردم محروم در شهر تبریز تقسیم می شد، در روزگار قحطی و ظلم وستم حاکمان و سرمایه داران این شجاعانه ترین و بهترین کار بود که زینب پاشا و یارانش برای محرومین می توانستند انجام دهند، ازجمله یاران وفادار و نزدیک زینب پاشا می توان به ( نایب کلثوم)، ( سلطان بیگم)،( خیرالنسا)، ( ماه بیگم)، (فاطمه نسا)، (اتلی شاه به ییم) و (یوز باشی خاور) اشاره کرد . بانوان آگاه و جان برکف ترک، بختیاری و خیلی اقوام دیگر این مرز و بوم همواره ثابت کردند که قادرند در کنار مردان و حتا جلوتر از آنان در بزنگاه های تاریخی، تاریخ ساز شوند .