آیین باستانی جشن تیرگان ۱۴۰۰ مردم اهواز با کوشش انجمن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تاریانا خوزستان و با مشارکت گروه رسانه ای تارنمای جنوب در خانه سازمان های مردم نهاد برگزار شد.
گزارشگر: پیام طاهری
آیین باستانی جشن تیرگان ۱۴۰۰ مردم اهواز با کوشش انجمن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تاریانا خوزستان و با مشارکت گروه رسانه ای تارنمای جنوب در خانه سازمان های مردم نهاد برگزار شد.
سرنشین کارگروه تاریخ انجمن تاریانا:تیرگان جشن رهایی و ماندگاری ایران است
اشکان زارعی جشن تیرگان را برآمده از دل استوره و تاریخ و گواه خردمندی ایرانیان باستان دانست و گفت: مردمان این سرزمین در جشنهای بیشمار خود، افزون بر شادمانی و پایکوبی، باهم بودن، ارجگزاری بزرگترها، پاسداری از زیست بوم و از همه برجستهتر خدا پرستی را میآموختند.
وی درباره جشن تیرگان بیان کرد: تیر یا تیشتر، ستاره باران و ایزد ترسالی است که در ادبیات پارسی با نامهای «شباهنگ»، «ورآهنگ»، «ستاره خنگ» و «ستاره سحری» شناخته شده و نشانهی آن گل بنفشه بوده است.
این پژوهشگر زمینه تاریخ و فرهنگ درباره چرایی پیدایش این جشن باستانی توضیح داد: به باور ایرانیان، تیشتر به گونهی اسبی سپید با گوشها و لگام زرین در سیزده تیر پس ازسه ده شب نبرد، آپوش دیو خشکسالی را شکست داده، و سپس باران زایی آغاز میگردد.
به باور زارعی چرایی دیگرِ پیدایش تیرگان را در داستان آرش کمانگیر می توان یافت. وی در این باره خاطرنشان کرد: آن جا که داوری میان دو کشور و گستردگی مرزهای آنان به پرتاب تیری سپرده میشود. آرش که بهدرستی میداند پهناوری کشورش، کینخواهی خون همرزمانش و سربلندی هممیهنانش بسته به بازوان او دارد، در تیر روز، به ستیغ کوه دماوند میرود و فریاد میزند:
“منم آرش، سپاهی مردی آزاده، به تنها، تیر ترکش آزمون تلختان را، اینک آماده” آنگاه همهی توانش را در چلهی کمان مینهد و رها میکند و جان میدهد. از این پس آرش نماد جانفشانی و جانبازی در راه میهن میشود.
به گفته این استاد دانشگاه، اگرچه بنمایهی جشن تیرگان و سایر جشنهای ایرانی استوره (اسطوره) است اما نباید آنها را با پندار و گمان (تخیل و وهم) یکی دانست زیرا از نظر کارل گوستاو یونگ «استوره تنها محصول تخیل نیستند، بلکه خاطرات ضمیر ناخودآگاه بشر هستند.»
زارعی با اشاره به پایکوبی هزاران ساله نیاکان ما در جشن تیرگان گفت: آن ها از یکسو برای بارانزایی به نیایش و ستایش خداوند پرداخته و از سوی دیگر یادمان آرش و همهی کسانی را که از پس روزگار سخت هزاران ساله، آرشوار برای ماندگاری این سرزمین اهورایی، جان باختند، گرامی میدارند. از همین رو دراین جشن دختران و پسران جوان، بافتههای هفت رنگ به نام «تیر وباد» که هم نشان از تیر آرش دارد و هم یادآور بادهای بارانزاست به دست میبندند.
این پژوهشگر زمینه تاریخ و فرهنگ با اشاره به شیوه برگزاری جشن تیرگان در گذشته، عنوان کرد: در ایران باستان این جشن در ده روز، از سیزده تا بیست ودوم تیر برپا میشد. مردم از بامدادان تن را شستشو داده، رخت نو پوشیده و با پختن خوراکیهای سنتی به دید و بازدید میرفتند. همچنین کلههای قند را در کاغذ هفت رنگ«تیر و باد» پیچانده به نوعروسان و تازه دامادها پیشکش میکردند. برگزاری فال کوزه «چک دوله» و فال حافظ از دیگر برنامههای این روز بوده است. اما مهمترین و شادمانهترین بخش جشن تیرگان آبپاشی است که به آن آبپاشان، آبریزان و سرشوران هم میگفتند. ایرانیان در کنار رودخانهها و هر جای مناسب دیگری به نماد باران سازی به یکدیگر آب پاشیده و این چکامه را میخواندند:
“تیر برو، باد بیا، غم برو، شادی بیا، محنت برو، روزی بیا، خوشه مرواری بیا”
وی در پایان جانمایهی جشن تیرگان را شادمانی رهایی و ماندگاری ایران زمین از گزند اهریمنان و بدخواهان دانست و تاکید کرد: باید جشنهای ایرانی را زنده کنیم چرا که اگر با ریشههای آنها آشنا شویم، رمز پایداری ایران، ماندگاری فرهنگ ایرانی و تلاش مردم ایران برای دستیابی به آرمانهای انسانی و ارزشهای اخلاقی بر ما آشکار میشود.
شبنم قنواتی زاده: تیر آرش کنش گران محیط زیست، نه به انتقال آب کارون و انحراف آب های کشور است
مدیر عامل انجمن دیده بان جلگه سبز خوزستان در ادامه این آیین در سخنانی نسبت به برخی تهدیدات زیست محیطی موجود در استان هشدار داد و گفت: خداوند اگر چه به خوبی در این سرزمین پستی و بلندی، آبهای سطحی و آبهای زیرزمینی را جاری کرده است ولی ما با بی خردی و با این توهم که مدیریت ما بر مدیریت و مهندسی پروردگار ارجحیت دارد در مسیر رودها سد می سازیم، مسیر رود ها را با عنوان انتقال آب منحرف و آبها را آلوده می کنیم.
شبنم قنواتی زاده عنوان کرد: در بیست و چهار نقطه از اهواز، فاضلاب خام وارد کارون می شود که ما فعالان محیط زیست این خروجی های فاضلاب را سرچشمه های رودخانه کارون در این شهرستان می دانیم زیرا حجم فعلی کارون بسیار اندک بوده و این فاضلابها تشکیل دهنده بخش زیادی از این رودخانه هستند.
وی با بیان اینکه هیچ انسان عاقلی آب آشامیدنی خود را با فاضلاب مخلوط نمی کند یادآور شد: بعید میدانم که پیشینیان ما نیز با آبهای جاری خود چنین برخوردهایی کرده باشند که ما کردیم زیرا در آموزه های آنان بسیار به حفظ پاکی آبهای جاری توصیه شده است.
قنواتی زاده با اشاره به ساخت و سازها در حریم و بستر رودهای استان گفت: پروژه بلند مرتبه سازی ساحل غربی کارون در منطقه اهواز که مورد طمع بسیاری از زیاد خواهان است باعث نادیده انگاشتن حقوق آب و محیط زیست شده و همچنین دستدرازیها به حریم رودهای استان و مخصوصاً کارون از دیگر ستمهای ما به محیط زیست است.
وی خاطر نشان کرد: در ادیان الهی و مخصوصاً اسلام در آیات متعددی از قرآن کریم تاکید بسیار زیادی به موضوع آب شده است آنجا که عنوان میشود و جعلنا من الماء کل شی حی یعنی هر چیزی را با آب زندگی گردانیدیم و نیز خداوند در آیات قرآن پس از ذکر هر نعمتی، وظیفه و تکلیفی را نیز مقرر می نماید که آن شکرگزاری یا به تعبیر ما فعالان محیط زیست، حفظ این نعمت های خداوندی است.
مدیر عامل انجمن دیده بان جلگه سبز خوزستان در ادامه افزود: در قرآن بعد از آفرینش انسان ارزشمندترین نعمت و آفریده خدا آب معرفی شده که این نشان از نقش پر اهمیت آب در زندگی بخشی است.
وی گفت: تیر آرش ما فعالان محیط زیست در سراسر کشور نه به انتقال و انحراف آب های کشور است و ما فعالان محیط زیست این تیر مطالبهگری را با جدیت دنبال خواهیم کرد زیرا باعث پایداری مرز های وطن و مدیریت غلط آب ها سبب تهدید امنیت ملی میشود.
وی در ادامه گفت: تیر دیگر مطالبهگری ما بحث حفاظت از حریم و بستر آبها و رودهای کشور است و لذا به تعبیر ما فعالین محیط زیستی، تیر آرشی که در جشن تیرگان سال ۱۴۰۰ خورشیدی برای حفظ مرزهای کشور پرتاب میشود نه به انتقال آب کارون خواهد بود.
سیروس ممبینی مدیر مسئول روزنامه آنزان: رویکرد رسانه ها باید بر مبنای تولید محتوا و روش تخصصی باشد
از دیگر بخش های ویژه برنامه جشن تیرگان آیین رونمایی از پایگاه خبری- تحلیلی دورنمای میهن بود که در این بخش شورای سردبیری رسانه دورنمای میهن با دعوت و سخنرانی سیروس ممبینی صاحب امتیاز و مدیر مسئول روزنامه آنزان آغاز فعالیت این پایگاه خبری را به آگاهی مخاطبانش رساندند.
مدیر مسئول مجله سیاه مشق با تبریک جشن تیرگان عنوان کرد: در طی نوزده سالی که این جانب در رسانه های گوناگون فعالیت قلمی داشتم و از سال ۱۳۸۵ که هفته نامه و سپس روزنامه آنزان را تاسیس نمودم و به ویژه از سال ۱۳۹۰ در کنار دوستانی همچون پدرام طاهری به طور مستمر برای تولید محتوا و پردازش رسانه ای ظرفیت خورده فرهنگها و پرداخت به تاریخ و ادبیات شفاهی تلاش کرده ایم تا این منطقه و زیست بوم که بخش مهمی از هویت فرهنگی ایران زمین است را آرشیو نماییم تا سندی تاریخی برای آیندگان بماند. وی افزود در این سالیان که با خصوصیات بارز اخلاقی و توانایی همکاران رسانه ای آشنایی دارم، سه دوست عزیز رسانه ای مجتبی گهستونی، حبیب الله بهرامی شهنی و پدرام طاهری با داشتن شاخصه های اخلاقی، صداقت، پشتکار و تلاش در امر تولید محتوا و جریان سازی رسانه ای گام های موثری برداشت اند و با توجه به شناختی که از تجربه و توانایی پدرام طاهری دارم و نگاهی که به تولید محتوایی رسانه دارند، با تصمیمی که برای راه اندازی پایگاه خبری دور نمای میهن داشته است امید به یقین دارم در این مسیر رسانه ای و جریان سازی فرهنگی موفق خواهد بود.
سیروس ممبینی تصریح کرد: نقدهایی بر روش کار و فعالیت های رسانه ای کشور وارد است که در این مجال جای پرداخت به آن نیست و فضایی دیگر و تخصصی تر را می طلبد منتها یکی از این آسیب ها روند رشد کمی مجوز های بی رویه است که برای انواع رسانه های مکتوب و اینترنتی صادر می شود حال که در این جریان ناخواسته یا خواسته تکثر و افزایش رسانه ها قرار گرفته ایم در واقع می توان عنوان کرد بهترین روش برای ماندگاری تلاش برای تولید محتوا و تخصصی کردن حوزه کار و رسانه است.
شایان ذکر است: این برنامه با مجری گری محمود بهرامی، نقالی و شاهنامه خوانی آنوشا الوندی کودک ۹ ساله اهوازی و برگزیده دو جشنواره سراسری و استانی نقالی در مشهد و آغاجری، بازگویی داستان آرش کمانگیر توسط شکوفه فیجانی گوینده، صداپیشه، دکلماتور، اجرای سه قطعه تصنیف و آواز خوانی سنتی داراب نجفی و اجرای چند قطعه از ترانه های آلبوم جمال یار توسط کامران زرسواند از بخش های گوناگون ویژه برنامه جشن تیرگان ۱۴۰۰ بود.
گفتنی است نیک اندیش فرهنگ مدار غلامرضا ناصر نیز با با امانت سپردن بخشی از امکانات فنی و اجرایی به عوامل اجرایی جشن تیرگان نقش شایانی در برگزاری این رویداد ایفا نمودند.
لازم به ذکر است ویژه برنامه نشست مجازی آیین تیرگان با رعایت پروتکلها و تنها با حضور عوامل اجرایی و مهمانان برنامه برگزار شد.