هنرمندی پرسشگر که از خواسته ها و دلواپسی های درخت می گوید

به قلم پدرام طاهری

کتاب درخت مجموعه‌ای است متشکل از سی کاریکاتور در سی موضوع مختلف؛که در قالب یک کتاب با سی تابلو به کوشش رشید کیوانی تولید شده‌است.
خالق اثر ایده این کار را از پنج سال پیش(سال ۹۶) شکل داد و خلق آثار هنری مانند تابلو و کتاب آن نزدیک سه سال زمان برد. می توان گفت این مجموعه سی تابلویی، در سه شاخه‌ی هنری نقاشی، تصویرسازی و هم کاریکاتور ایجاد شده‌اند. شخصیت اصلی این کتاب، یک درخت در سی حالت مختلف است و این سبب شده که مخاطب برداشت‌های مختلفی از کار داشته باشد.
رشید کیوانی نقطه برجسته کار را همین برداشت آزاد از آثار می داند و می گوید: از ویژگی‌های مهم کتاب این است که درخت در برخی تابلوها در قالب یک انسان است که می‌خواهد حرفی را برساند و رفتارهای پسندیده یا ناپسند انسان‌ها را به رخ بکشد.سایز این کتاب رقعی (بیست و یک در چهارده) و به‌صورت رنگی چاپ‌شده است. همه مجوزها از سوی انتشارات خط تیره دریافت شده و کتاب در سال هزار و چهارصد منتشر شد اما هنوز رونمایی نشده‌است.
کیوانی دلیل رونمایی نشدن کتاب درخت را برنامه‌ریزی  برای رونمایی از این کتاب، هم‌زمان با نمایشگاه کتاب تهران عنوان کرده است. به گفته آفریننده اثر، کتاب درخت در آغاز پنجاه اثر بود که با مشورت اساتیدی چون علی درخشی کارگردان انیمیشن دیرین دیرین و زهرا پاشایی عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، اثر برگزیده و آماده چاپ شد.
تکنیک این آثار آبرنگ و راپید، و نیز روان‌نویس مشکی روی مقوای آبرنگ کار شده است. رشید کیوانی همه ی آثار کتاب درخت را با شیوه دستی انجام داده است و برای اجرای هر کار چندین‌ بار پیش طرح آن را انجام‌ داد تا یک اثر خلق شود، به همین دلیل زمان زیادی صرف تولید این آثار نموده است.
از ویژگی‌های مهم این کار این است که تمامی آثار نه به‌ صورت گروهی، بلکه توسط یک نفر انجام‌شده است. تمام کارها به‌ صورت ضد نور ایجاد شده؛ به‌صورت دو بعدی با یک بافت خیلی ریز و ظریف در ابعاد سی در چهل سانتی‌متر و برداشت از آن ها  به‌صورت آزاد است.

ویژگی دیگر این کتاب آن است که برخی از آثار کتاب درخت به نمایشگاه های بین المللی راه یافته اند و در آن جا به نمایش در آمده اند از جمله در کشورهایی مثل لبنان، سوریه، استونی، مالزی، یونان و ترکیه. دغدغه شخصی آفریننده این آثار، در بحث مشکلات محیط‌زیستی، انسانی و جنگ، یکی از مهم ترین دلایل به وجود آمدن این اثر است. تلاش های رشید کیوانی بر آن است تا آن مشکلات، عواطف و احساسات بشری را در قالب یک درخت و در حالت های مختلف نشان بدهد.
به نظر می رسد این آثار، در مجموع دغدغه های کاریکاتوریست را با اندکی چاشنی طنز سیاه بیان می کنند و همان طور که رشید کیوانی خواسته، موفق شده است بدون اشاره مستقیم به انسان و تبعات کارها و رفتارهایش، معضلات اجتماعی و زیست‌محیطی را نشان بدهد.
همچنین، خالق اثر موفق شده تا با انتخاب درخت به عنوان سوژه اصلی کار، صدای بی صدای این موجود زنده  را به گوش مخاطب برساند و او را وادار به اندیشه نماید.

تنی چند از کارشناسان و هنرمندان ملی و بین المللی درباره کتاب درخت نقدها و نظرهایی را عنوان کرده اند:

تولد یک حرکت بی پایان؛

پدرام فرخ نیا کاریکاتوریست است و در یک ارزیابی که بر کتاب درخت نگاشته است یادآور می شود: امـروزه درختـان را ریه های زمیـن می شـمرند،متأسـفانه طـی دو قـرن اخیـر و صنعتی شـدن انسـان ایـن سـیاره و بهـره وری از ایـن موجـود زنـده در اشـکال مختلف زندگـی امـروزی، باعـث نابـودی بخـش عمـده ای از ایـن میـراث زمیـن شـده اسـت،درخـت از جملـه پدیده هایـی اسـت کـه از دیر زمـان نـزد انسـانها گرامـی و گویـای ژرف تریـن خواسـته های آنهـا بـوده اسـت؛ از همیـن رو اسـت کـه درخـت همـواره در اســطوره ها، دین هــا، هنرهــا و ادبیــات تمدنهــای گوناگــون محتــرم بــوده اســت. وی می افزاید: در اسـاطیر ایرانـی درخـت سـرو تقـدس ویـژه ای دارد و نمـاد اهورامـزدا یـا هرمـز ایـزد برتـر ایـزد دسـتان ایرانـی اسـت. در غـرب بسـیاری از داسـتانها از دل جنگلهـا و درختـان متولـد شـده اند و هنـوز هـم در میـان اقـوام بـدوی درخـت محـل تکریـم و سـتایش اسـت.

فرخ نیا اظهار می دارد: هنرمند بـا خلـق اثـرش تلنگـری می زند بـر روزمرگـی مـا؛ آن هـم بـا ابـزاری کـه در دسـت دارد،یکـی از ایـن ابزارهـا کاریکاتـور اسـت. کاریکاتـور سـند و پیامـی اسـت کـه عـلاوه بـر اطلاع رسـانی،روح و چشـم مـا را تلطیـف می سـازد.

وی با بیان این که در محتوای کتاب درخت، رشـید کیوانـی در بسـیاری از آثـارش بـه ایـن توفیق دسـت یافتــه اســت، عنوان می کند: وقتــی هنرمنــد مجموعه ای را بــا یــک موضــوع خــاص بــه چالــش بکشــد، نشــان از توانمنــدی اش دارد. در لحظــۀ خلــق ایــن آثــار هنرمنــد خــودش را جـای سـوژه می بینـد و از زبـان درخـت سـخنانش را مطـرح می کنـد. از خواسـته ها و دلواپســی های درخــت پــرده برمــی دارد. گاهــی پــا فراتــر می گــذارد و نگاهــی سورئالیسـتی بـه سـوژه دارد. از تکنیـک مناسـبی بـرای اجـرای ایـن آثـار بهـره می برد کــه در عیــن ســادگی کــه خصلــت کارتــون اســت، ویژگیهــای زیبایی شناســانه و گرافیکــی آن نیــز به روشــنی مشــهود اســت. بــا توجــه بــه شــناختی کــه از رشــید کیوانـی دارم و آثـار زیبـای گرافیکـی ای کـه از ایشـان دیـده ام، ایـن امـر کاملا برایم مبرهـن اسـت. ایـن شـروع را تولـدی بی پایـان بـرای ایـن حرکـت می بینـم.

کتاب درخت، آینده زمین و هشدار به انسان ها؛

ناتالیـا فیالکوفسـکا، زاده کیـف پایتخـت اوکرایـن است. پس از پایان تحصیلات آکادمیک شانزده سال به عنوان اقتصاد دان به کار مشغول بود، از کودکـی به عکاسـی و طبیعت علاقه داشـت بنا به گفته خودش عکاسی با روح و احساساتش نزدیکتر بود او خــود را یک فتوتراپیســت می نامد زیـرا متوجـه شـد به کمک این هنر مـی توانـد بـه راحتـی بـا مـردم زبـان مشـترک پیـدا کنـد. و بـه تازگـی وارد دانشـکده روانشناسـی در دانشـگاهی بـه نـام دانشـگاه ملـی “آکادمـی کیف-موگیـلا” شـده است تـا بتوانـد خـود را بـه عنـوان یک فوتوتراپیسـت ارتقـا دهـد.

او درباره  آثـار رشـید کیوانـی این چنین می گوید: مجموعه کتاب درخت زیباتریـن پـروژه ای اسـت کـه اخیـرا دیده ام، نمایشی باشـکوه و خلاقانه از مهـم تریـن مشـکلات بشـر،بـرای انتقـال تمـام زوایـا و ظرافـت معانـی از طبیعـت و درخـت او از یـک ابـزار شـگفت انگیـز و گویـا کـه همـان کاریکاتور مـی باشـد را انتخـاب کـرده اسـت، هـر یـک از آثـارش یک داسـتان اسـت. ایـن کاریکاتورهـا، داسـتان هایـی اسـت در مـورد عشـق و لطافـت، مـادر بـودن، تجـاوز و ظلـم، نجابـت و بـی ادبـی، نگرش به طبیعـت، جنگ و صلح و وضعیت سـخت زیسـت محیطـی در سـیاره مـا. ایـن آثـار مـا را بـه فکـر آینـده زمیـن  می انـدازد! ایــن کاریکاتورهــا بــرای توجــه و هشــدار بــه انســان هــا، بســیار جالــب و جــذاب اســت.

آینـه ای بـرای نمایـش جهـان هسـتی که در عمـق زمیـن ریشـه دارد؛

آنا دبیکا با نام هنری آنا جاکسا، زاده ورشـو پایتخـت لهسـتان است و  در رشـته هنرهـای تجسـمی و بیشـتر نقاشـی فعالیـت دارد.

 او دارای مــدرک کارشناســی ارشــد از آکادمــی هنرهــای زیبــا ورشــو و کارشناس ارشد فلسفه است. در بخشی از کارنامه هنری وی می توان اشاره کرد: شــرکت در چندین نمایشــگاه از جملــه گالــری های  ورشو (پایتخت لهستان) ، چندیــن نمایشــگاه هنــری در شــهر کراکــوف، نمایشــگاه زیبایــی و ظرافــت در گالــری های  رم  ایتالیا ، نمایشـگاه جهانـی هنرنیویـورک، دوسـالانه  بیـن المللـی مـوزه ایتالیــا، جایــزه بیــن المللــی «لئونــاردو داوینچـی».

این هنرمند درباره آثار رشید کیوانی عنوان می کند:  رشـید کیوانـی بـه خوبـی موضـوع درخـت را لمـس کـرده اسـت. بـرای او درخـت ماننـد آینـه ای کوچـک اسـت، آینـه ای بـرای نمایـش جهـان هسـتی که در عمـق زمیـن ریشـه دارد و شـاخه هـای آن بـه سـمت آسـمان بـالا مـی رود و آسـمان و زمیـن را بـه هـم متصـل مـی کنـد تـا محـور جهـان شـود.

او درخـت را بالاتر آنچـه در زندگـی واقعـی مـی بینیـم، ترسـیم کـرده اسـت هـر اثـر او داسـتانی  از زندگـی انسـان هاسـت. داسـتان هایـی از زیبایـی، عشـق، امیـد، معنــا و از همــه مهمتــر، تصویــری از تخریــب درختان،فاجعــه زیســت محیطــی، خشـونت، جنـگ، غـم، عـدم تعـادل، نبـود امیـد، دل شکسـتگی کـه مـا را عمیقـا متأثـر و ناراحـت مـی کنـد.

او بــا ایــن کاریکاتورهــا، پیــام بســیار زیبــا و گویایــی را از زندگــی بازتــاب مــی دهــد! و این ســوال را مطــرح مــی کنــد: بشــریت بــه کجــا مــی رود؟