در آیین مزدیسنا جشن نوروز یا رپیثون شش روز بوده که روز ششم آن روز میلاد زرتشت است. همچنین روز نوزدهم فروردین “روز فروهر” و زمان بازگشت فروهرها از خانه خود به گروتمان (عرش) و جشن بدرقه فره وشی ها است که “زمزمه” نام دارد.
به قلم: منصوربزرگمهر
در آیین مزدیسنا جشن نوروز یا رپیثون شش روز بوده که روز ششم آن روز میلاد زرتشت است. همچنین روز نوزدهم فروردین “روز فروهر” و زمان بازگشت فروهرها از خانه خود به گروتمان (عرش) و جشن بدرقه فره وشی ها است که “زمزمه” نام دارد. اما ماه فروردینگان مزدیسنایی برابر است با ماه هخامنشی adu-kanaiša مرکب از adu “نهر/قنات” و kanaiša “کندن/حفر”، روی هم بمعنی “کندن نهر” که اشاره دارد به کندن/لایروبی قناتها و نهرها در مناطق گرمسیر تحت عنوان “بیل داری” که پس از اتمام بارانهای بهاری از اواسط فروردین آغاز می شده است، در نتیجه ایرانیان ابتدا در روز سیزدهم فروردین برابر با روز تیر ایزد باران، برای نیایش باران و آغاز فعالیتهای کشاورزی از خانه بیرون می رفتند و در روزهای بعد به لایروبی، نهرزنی، شخم و کرت بندی و شیارزنی کشتزارها می پرداختند.
ردپای نام این ماه هخامنشی را می توان در جنوب و غرب ایران دید، جایی که لرهای فیلی و بختیاری، دزفولی ها، شوشتری ها، لکها، کردهای والی و فارسها به نهرها و شیارهای بزرگ و دراز واقع در جالیزها و کشتزارها مات mât می گویند که از صورت احتمالی ایرانی باستان maθa-adu “نهر بزرگ” مشتق شده است. در کردی سورانی به چاله های تیله بازی در یک ردیف نیز مات می گویند. در زبانهای لری و لکی مات بمعنی رسوبات نهرها نیز آمده است. در لکی به محل تجمع کشاورزان در کشتزارها و جالیزها جهت نگهبانی محصولات از پرندگان و جوندگان ماتگه m-ât-ga “جایگاه شیارهای بزرگ” و همچنین ماتنگه m-ât-(h)an-ga “جایگاه کندن شیارهای بزرگ” می گویند.
جالبتر این است که تا همین چند دهه اخیر هیچ اثری از نحس بودن روز سیزده به در، در نزد عشایر ایرانی که نگاهدار بسیاری از آیینهای کهن هستند، گزارش نشده است. در واقع، نحسی عدد سیزده از اسلام و مسیحیت به باور ایرانیان شهرنشین سرایت کرده است، چون در متون شیعه آمده است: «(سیزدهم) روز نحسی است که در آن پسر نوح و همسر لوط مرده اند … و اینکه در آن روز از هر کاری پرهیز شود و … کسی که در این روز گم شود یا فرار کند، سالم بماند». در روایات به گم شدن و فرار کردن برای در امان ماندن از نحوست تصریح شده است.
اما امکان دارد زبان فرانسه که زمانی زبان دوم ایرانیان دانش آموخته بود و مدارس اروپایی که در شهرهای ایران دایر بودند نیز منشأ نحسی سیزده باشند چرا که مسیحیان معتقدند قتل هابیل پسر آدم، تصلیب مسیح و کشتار شوالیه های معابد توسط پاپ و شاه فرانسه در روز سیزدهم روی داده و شمار حاضرین در شام آخر مسیح سیزده تن بوده است و سیزده نحس است.
