کرونا ویروس، چالش بزرگ قرن

به قلم:مصطفی یوسفی

کارشناس رادیوتراپی بیمارستان گلستان اهواز

 

 

آیا صاحبان قدرت و سردمداران جهان از پدید آمدن کرونا مطلع بوده اند؟

آیا دولت ها می توانستند با آمادگی بیشتری در مواجهه با کرونا عمل کنند؟

آیا عمدی در پنهان کاری در اطلاع رسانی به ویژه در آغاز پدید آمدن این ویروس و عوارض، علائم و حتی آمارها توسط برخی کشورها وجود دارد؟

آیا سازمان جهانی بهداشت نقش خود را در این زمینه به درستی انجام داده است؟

چهارده سال قبل «لری بریلینت» اپیدمیولوژیست معروف که نقش مهمی در ریشه کنی آبله داشت، همه گیری جهانی بعدی را به این شکل توصیف کرد: «یک میلیارد نفر بیمار می شوند … حدود ۱۶۵ میلیون نفر می میرند. رکود اقتصادی در سرتاسر جهان و افسردگی برای همه. اقتصاد آمریکا بین ۱ تا ۳ تریلیون دلار ضربه می بیند. بسیاری شغل خود را از دست می دهند و عواقب آن جبران ناپذیر خواهد بود.»

البته در آن زمان، صحبت هایش بیش از حد ناامید کننده به نظر می رسید. حالا داریم وارد چنین شرایطی می شویم. هنوز فاصله زیادی با مرگ ۱۰۰ میلیون نفر بر اثر ویروس کرونا داریم، اما جهان زیر و رو شده است. بریلینت کاملاً حق دارد با عبارت «من که گفته بودم» از ما پذیرایی کند. او حتی سال ۲۰۱۱ به ساخت فیلمی با همین مضمون هم کمک کرد؛«شیوع»!

…

کرونا ویروس موسوم به کووید-۱۹ از ماه دسامبر سال گذشته میلادی (دی ماه ۹۸) در  شهر «ووهان» چین شیوع یافت. ویروسی که در مدت کوتاهی جهان را به تسخیر در آورد و یکی از بزرگترین چالش های قرن نام گرفت به گونه ای که تقریبا هیچ نقطه ای از جهان مصون از آن نیست.

رهبران و دولتمردان جهان را سردرگم کرد و مردم جهان را در شوک و استرس و اقتصادها را در رکودی بی سابقه فرو برد، اجتماع ها را پراکنده کرد و تخت های بیمارستان ها را به اشغال مبتلایان خود درآورد.

درباره کرونا ویروس تحلیل ها و نقطه نظرات و تحقیقات فراوانی صورت گرفته که به آشکار شدن بسیاری از ابعاد پنهان آن منجر شده است، اما قطعا این ویروس ابعاد دیگری نیز دارد که شاید هرگز آشکار نشود!

در این مقاله برآنیم تا به طور مختصر به برخی از پیش بینی ها و هشدارهایی در سالیان گذشته اشاره کنیم که نشان می دهد شاید اگر کمی بیشتر به آن ها توجه می شد، جهان در برابر این ویروس این گونه غافلگیر نمی شد و می توانستیم از مرگ بسیاری از انسان ها پیش گیری کنیم:

مایکل استرهلم، متخصص بیماری‌های واگیردار

مایکل استرهلم، کارشناس آمریکایی، از یک دهه قبل درباره‌ی وقوع یک بیماری دنیاگیر هشدار داده بود. او در سال ۲۰۰۵ در مقاله‌ای گفته بود: «ما در مقطع بحرانی‌ای از تاریخ هستیم. فرصت آمادگی برای بیماری همه گیر بعدی در حال از دست رفتن است. باید با قاطعیت و عزم راسخ اقدامی کنیم.»

رابرت جی. وبستر، ویروس شناس و کارشناس آنفولانزا

وبستر در کتاب خود که در دسامبر سال ۲۰۱۹ منتشر شد، وقوع یک آنفولانزای دنیاگیر را پیش بینی کرده بود. او در کتاب خود به نام «شکارچی آنفولانزا: رمزگشایی از راز‌های یک ویروس (Flu Hunter: Unlocking the secrets of a virus) وقوع یک بیماری همه گیر مرگبار و مشکل ساز دیگر را نه تنها محتمل، بلکه حتمی دانسته بود.»

وبستر گفته بود که ممکن است قبل از آنکه بتوان این بیماری دنیاگیر را به طور کامل یا تا حدودی کنترل کرد، میلیون‌ها نفر جان خود را از دست دهند: «طبیعت دست آخر با چیزی شبیه به ویروس آنفولانزای سال ۱۹۱۸ بار دیگر نوع بشر را به چالش خواهد کشید. ما باید خود را آماده کنیم.»

دین کونتر، نویسنده آمریکایی

دین کونتر، نویسنده آمریکایی که ۱۴ رمان او در فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک‌تایمز قرار گرفته است و  کتاب‌های او تاکنون به ۳۸ زبان دنیا ترجمه شده و بیش از ۵۰۰ میلیون نسخه از آن‌ها به فروش رسید در رمان چشمان تاریکی (The Eyes of Darkness) که در سال ۱۹۸۱ توسط او نوشته شد، درباره یک ویروس مرگبار به نام ووهان -۴۰۰ است که به عنوان یک سلاح بیولوژیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته شباهت ویروس جدید کرونا با آنچه در این رمان قدیمی درباره آن نوشته شده، تنها به خاستگاه آنکه شهر ووهان چین است، محدود نمی‌شود.

از جمله اینکه ووهان -۴۰۰ یک ویروس انسان‌ساز بوده که در آزمایشگاه‌های بیولوژیک ساخته شده، اما کرونا- آن‌طور که تحقیقات تاکنون نشان می‌دهد- منشأیی غیر آزمایشگاهی دارد و از بازار خرید و فروش حیوانات وحشی منتشر شده است. اما ماجرای «چشمان تاریکی» که نویسنده در آن به پیش‌بینی ویروس کرونا پرداخته بود، رمانی دلهره‌آور از این نویسنده است که در ‌سال ۱۹۸۱ منتشر شده بود. این رمان درباره مادری است که فرزندش به طرز مرموزی ناپدید شده و پس از مدتی از شهر ووهان چین (منشأ ویروس جدید کرونا) سر در می‌آورد. او برای یافتن پسرش به ووهان می‌رود و در آنجا در جریان سلاح بیولوژیک (ویروس مصنوعی) جدید و خطرناکی به نام «ووهان-۴۰۰» قرار می‌گیرد که در آزمایشگاه ساخته شده و افراد زیادی را مبتلا کرده است.

بیل گیتس موسس مایکروسافت

بیل گیتس از سال‌ها قبل درباره‌ی وقوع یک بیماری همه گیر هشدار داده بود. او در سخنرانی تد سال ۲۰۱۵ خود گفته بود: که دنیا «آمادگی بیماری همه گیر بعدی را ندارد.»

در سال ۲۰۱۸ هم گیتس در مناظره‌ای گفته بود ممکن است ظرف یک دهه‌ی آینده یک بیماری همه گیر رخ دهد.

او در صحبت‌های خود از شبیه سازی انجام شده توسط مؤسسه مدل سازی بیماری(Institute for Diseease Modeling)گفته بود، که بیان می‌کرد: نوعی آنفولانزای جدید شبیه به بیماری همه گیر سال ۱۹۱۸ که باعث مرگ ۵۰ میلیون نفر در سرتاسر دنیا شد، رخ خواهد داد.

به گفته‌ی گیتس، در دنیای به هم پیوسته‌ی امروز ما احتمال وقوع چنین بیماری هایی، چه به صورت طبیعی و چه بر اثر حملات بیولوژیک، کماکان سیری صعودی خواهد داشت. او در این باره گفته: «در خصوص تهدیدات بیولوژیک ضرورتی احساس نمی‌شود. دنیا باید با همان جدیتی آمادگی بیماری‌های همه گیر را داشته باشد که برای جنگ دارد.»

سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا

جامعه اطلاعاتی آمریکا در گزارش «ارزیابی تهدیدات جهانی» خود در سال ۲۰۱۸ درباره‌ی تهدید دائمی ظهور یک میکروب کشنده‌ی جدید با سرایت پذیری بالا هشدار داده بود.

این سازمان در گزارش سال ۲۰۱۹ خود هم که در ژوئن آن سال منتشر شد، نسبت به آسیب پذیری ایالات متحده آمریکا و دنیا در برابر شیوع آنفولانزای دنیاگیر بعدی یا شیوع گسترده‌ی یک بیماری واگیردار هشدار داده بود که ممکن است به مرگ و میر و معلولیت‌های فراوانی منجر شود، تأثیری جدی بر اقتصاد جهانی بگذارد، به منابع جهانی آسیب زند و تقاضای کمک از ایالات متحده آمریکا را افزایش دهد.

جرمی کونیندیک، از مقامات دولت اوباما

جرمی کونیندیک، مدیر سابق اداره‌ی کمک به فجایع برون مرزی (Foreign Disaster Assistance) سازمان نمایندگی ایالات متحده آمریکا برای توسعه بین المللی در دولت باراک اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا، از ظهور ویروسی به شدت واگیردار و کشنده شبیه به آنفولانزای همه گیر سال ۱۹۱۸ صحبت کرده بود.

کونیندیک در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۷ نوشته بود که در مورد وقوع یک بحران پزشکی در سطح جهانی در آینده شکی نیست و تنها سؤالی که وجود دارد زمان آن است!

لوسیانا بوریو، از مقامات سابق کاخ سفید

دکتر لوسیانا بوریو، مدیر تیم آمادگی پزشکی و دفاع بیولوژیک در شورای امنیت ملی ایالات متحده آمریکا، قبلاً در مورد خطر شیوع یک آنفولانزای دنیاگیر هشدار داده بود.

بوریو در سال ۲۰۱۹ شیوع جهانی نوعی آنفولانزا را نگرانی شماره یک در خصوص امنیت سلامت بیان کرده بود و گفته بود که نگران است کشورش آمادگی چنین بیماری‌ای را نداشته باشد.

مقامات حوزه‌ی سلامت عمومی ایالت ماساچوست آمریکا

مقامات حوزه‌ی سلامت عمومی ایالت ماساچوست آمریکا بیشتر از یک دهه قبل پیش بینی کرده بودند که احتمالاً یک بیماری تنفسی جدید میلیون‌ها نفر را بیمار خواهد کرد. این پیش بینی در سال ۲۰۰۶ صورت گرفته بود.

این مقامات یک برنامه‌ی آمادگی هم در نظر داشتند و در صد بودند در صورت اشباع شدن بیمارستان‌ها از مکان‌های بزرگی همچون مدارس به عنوان مراکز درمانی جایگزین استفاده کنند.

سیلویا براون، نویسنده

شخص دیگری که ادعا شده او هم شیوع یک بیماری دنیاگیر مانند ویروس کرونا را پیش بینی کرده بود سیلویا براون است، نویسنده‌ای آمریکایی که مدعی بود از توانایی پیشگویی برخوردار است.

براون در کتاب سال ۲۰۰۸ خود به نام «پایان دوران: پیش بینی‌ها و پیشگویی‌هایی درباره پایان دنیا» نوشته بود: «حوالی سال ۲۰۲۰ یک بیماری شدید شبیه به ذات الریه در سرتاسر دنیا گسترش خواهد یافت که به ریه‌ها و نایژه‌ها حمله می‌برد و در برابر همه‌ی درمان‌های شناخته شده مقاوم است.»

گرچه بیماری کووید-۱۹ می‌تواند منجر به ذات الریه شود، اما یک «بیماری شدید شبیه به ذات الریه» نیست.

براون همچنین در کتابش نوشته بود که این بیماری «یکباره، به همان سرعتی که پدیدار شده بود، از میان خواهد رفت»، مسأله‌ای که در مورد ویروس کرونا صدق نمی‌کند.

براون که حالا در قید حیات نیست، پیشگویی‌های دیگری هم داشت که بعد‌ها ثابت شد درست نبودند.

استیون سودربرگ و اسکات زد برنز، کارگردان و نویسنده‌ی فیلم «شیوع»

استیون سودربرگ و اسکات زد. برنز، کارگردان و نویسنده‌ی فیلم «شیوع» (Contagion) هم از قرار معلوم شیوع ویروس همه گیر کرونا را پیش بینی کرده بودند.

این فیلم که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد، درباره‌ی یک بیماری خیالی به نام MEV-1 است که به یک بیماری همه گیر تبدیل می‌شود. این بیماری از یک خفاش به یک خوک و از آن خوک به یک انسان منتقل شده بود و آن شخص هم قبل از آنکه دست هایش را بشوید با فرد دیگری دست داده بود.

این ویروس خیالی یک دوره‌ی نهفته‌ی ۷۲ ساعته داشت و میزان کشندگی آن بالا بود.

کارتون سیمپسون‌ها

در یکی از قسمت های این انیمیشن در سال ۱۹۹۳در فصل چهارم قسمت Marge in Chains، کارخانه‌ای را نشان میدهد که از متن روی جعبه های آنجا پیداست مربوط به آسیای شرقی و اوزاکای ژاپن است. دو نفر در حال مکالمه با هم هستند که ناگهان یکی از کارکنان عطسه میکند، از دهان او یک ویروس بیرون میاید، آنها ویروس‌ها را درون جعبه ها قرار می‌دهند. وقتی آن جعبه ها به سطح مردم شهر میرسد همه دچار آن ویروس میشوند و ویروس در سراسر شهر پخش میشود.

بسیاری این قسمت را به شیوع ویروس کرونا که در حال حاضر با آن مواجه‌ایم ربط داده‌اند.

(نکته جالب در یکی از قسمت های این انیمیشن در سال ۲۰۰۰،به نام «بارت به آینده می رود» به این موضوع اشاره شده است که «لیزا»، خواهر بارت، یک شخصیت کارتونی سیمپسون ها، پس از «پرزیدنت ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا خواهد شد. جالب است که در این قسمت از کارتون سیمپسون ها، شخصی به نام ترامپ که شباهت زیادی هم به دونالد ترامپ دارد، رئیس جمهور آمریکا بوده است.)

…و اما سازمان جهانی بهداشت یکی از ۱۰چالش سال ۲۰۱۹را همه گیری جهانی آنفلوانزا عنوان کرده بود و لزوم توجه و آمادگی دولت ها برای مقابله با این اپیدمی را هشدار داده بود.

در توضیحات این سازمان این گونه بیان شد: در سال ۲۰۱۹جهان با شیوع جهانی آنفلوانزا روبه رو خواهد شد که یگانه مشکلی است که نمی توان گفت چه هنگام و با چه شدتی روی خواهد داد. شیوه های مقابله با این بیماری خیلی ضعیف و در حدی است که هر کشور بتواند در حد کوچکی در برابر این بیماری بایستد. سازمان بهداشت جهانی به دقت گردش ویروس های آنفلوانزا را زیر نظر دارد تا گونه هایی را که قابلیت گسترش جهانی دارند تشخیص دهد: ۱۵۳ موسسه از ۱۱۴ کشور در روند مقابله با ویروس و حفظ جان مردم دخیلند.

همه ساله سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند از واکسن آنفلوانزا برای حفظ جان استفاده شود و هر زمان که گونه جدیدی از ویروس در جهان منتشر می شود این سازمان با همه همکاران و  مراکز تحقیقاتی در سراسر دنیا برای مقابله با ویروس و اطمینان از دسترسی دقیق به روش های تشخیصی، واکسن ها و داروهای ضد ویروس به خصوص در کشورهای در حال توسعه، همکاری می کند.

با همه این نقل قول ها و هشدار ها باز هم نمی توان با قطعیت بیان کرد که عده ای از پدیدار شدن و شیوع این ویروس مطلع بوده اند، اما شبهات و سوالاتی را در اذهان به وجود می آورد که شاید یافتن پاسخ آن ها بسیار مشکل باشد.

یکی از چالش برانگیزترین سوال ها این است که :آیا کرونا ساخته دست بشر است یا عده ای در چگونگی شیوع آن نقش داشته اند؟

و اما تکرار سوالات دیگری که بی پاسخ مانده اند:

آیا صاحبان قدرت و رهبران جهان از پدید آمدن آن مطلع بوده اند؟

آیا دولت ها می توانستند با آمادگی بیشتری درمواجهه با کرونا عمل کنند؟

آیا عمدی در پنهان کاری در اطلاع رسانی به ویژه در آغاز پدید آمدن این ویروس و عوارض،علایم و حتی آمارها توسط برخی کشورها وجود دارد؟

آیا سازمان جهانی بهداشت نقش خود را در این زمینه به درستی انجام داده است؟

و سوالات بی شمار دیگری که شاید روزی پاسخی برای آن ها یافت شود،شاید!