در خبرها آمد که تومان جای ریال را گرفته است. بنده نیز بمانند شما بخاطر سقوط ارزش پول ملی سرخورده و نگرانم اما از این که بگذریم درباره واژه تومان می توان گفت که برخی ریشهٔ واژه تومان را «ترکی/مغولی» دانسته‌اند. اما بر پایهٔ متون باستانی، درست این است که این واژه ریشهٔ هندواروپایی دارد که به صورت وامواژه به زبانهای آلتایی و از جمله ترکی وارد شده است. واژه تومان با واژه “من” در زبان فارسی که واحدی از وزن است همریشه است.
به قلم:منصور بزرگمهر
در خبرها آمد که تومان جای ریال را گرفته است. بنده نیز بمانند شما بخاطر سقوط ارزش پول ملی سرخورده و نگرانم اما از این که بگذریم درباره واژه تومان می توان گفت که برخی ریشهٔ واژه تومان را «ترکی/مغولی» دانسته‌اند. اما بر پایهٔ متون باستانی، درست این است که این واژه ریشهٔ هندواروپایی دارد که به صورت وامواژه به زبانهای آلتایی و از جمله ترکی وارد شده است.
واژه تومان با واژه “من” در زبان فارسی که واحدی از وزن است همریشه است. این واژه نخستین بار در زبان تخاری که زبان کوشانیان بوده است به کار رفته است. زبان تخاری زبانی است هندواروپایی که بسیار به زبان سلتی نزدیک است و روزگاری از شرق ایران تا غرب چین و جنوب آسیای میانه گفتگو می شده است. تومان در تخاری کهن با ضبط «تمان» و در تخاری متأخر به شکل «تومانه» به معنای ده‌هزار به کار رفته است.
از زبان تخاری به سبب نزدیکی با سرزمین آلتایی (ترکان و مغولان)، واژگان زیادی وارد آن زبان‌ها شده است. منابع ترکیه هم این واژه را در اصل ایرانی و تخاری دانسته‌اند. همچون سایت معروف «اتیمولوژی ترکجه» که منبع معتبری دربارهٔ ریشه واژگان ترکی است. واژهٔ تومان را ساخته شده از دو جزه tu و māna دانسته که در کل یعنی اندازهٔ زیاد. Proto-İranca (Ana-İranca) yazılı örneği bulunmayan *tu-māna “‘büyük ölçü’, çok büyük sayı, onbin sayısı” sözcüğünden alıntıdır. İrani kaynak için bkz. Bailey 1985: 120. Toharca tmān/tumane bir İrani dilden alıntı olmalıdır. Cf. Douglas Adams, A Dictionary of Tocharian B 301. https://www.etimolojiturkce.com/kelime/tümen زبان تُخاری، زبانی از خانوادهٔ زبانهای هندواروپایی است که دو گویش از آن شناخته شده است: تخاری شرقی (تُرفانی یا تخاری A) و تخاری غربی (تخاری B).
از این دو گویش، آثاری مربوط به هزاره اول پس از میلاد در شمال حوضهٔ رود تاریم در منطقهٔ شینجیانگ به دست آمده است. این دو گویش پس از یورش ترکهای اویغور در سده نهم میلادی منقرض شدند. این گویشها پس از کاوشهای باستانشناختی در ناحیهٔ تورفان بازشناخته شدند.
زبان تخاری زبان قوم کوشان است که پس از یورش اسکندر از ایران جدا و در زمان اشکانیان همپیمان ایران و در زمان شاپور ساسانی دوباره به ایران پیوستند. مرکز فرمانروایی ایشان در پاکستان و افغانستان امروز بوده است. زبان تخاری از آنجا که یک زبان هندواروپایی است با زبانهای ایرانی از جمله فارسی همریشه است. در واقع تخاری یک زبان هندواروپایی غربی است که در شرق گفتگو می شده است.
