گروه موسیقی بندری[ لوریان] ازسال۱۳۷۷ بانام هنری شباهنگ خلیج فارس به سرپرستی زنده یاد حسن جهان فعالیتش را در شهرستان ماهشهر آغاز نمود و تا کنون با حضور فعال در رویدادهای هنری استان و کسب عناوین برتر کشوری کارنامه ای خوب و پربار ارایه داده است.
گفت و گو: پدرام طاهری
اشاره:
گروه موسیقی بندری[ لوریان] ازسال۱۳۷۷ بانام هنری شباهنگ خلیج فارس به سرپرستی زنده یاد حسن جهان فعالیتش را در شهرستان ماهشهر آغاز نمود و تا کنون با حضور فعال در رویدادهای هنری استان و کسب عناوین برتر کشوری کارنامه ای خوب و پربار ارایه داده است. این گروه که محصول تلاش هنرمندان ماهشهر بشمار می رود، در فراز و فرودهای فضای هنری استان همچنان بر پیشینه و ریشه های درخت خویش می افزاید و بعنوان خاستگاه هنری و بخشی از هویت فرهنگی مردمان بندرنشین خوزستان هنوز به فعالیتش ادامه می دهد.
از جمله عناوین برتر و رتبه های ممتازی که گروه موسیقی بندری شباهنگ خلیج فارس در رویدادها و سطح رقابت های موسیقی استانی، منطقه ای و کشوری کسب نموده است می توان به کسب مقام نخست چهارمین جشنواره موسیقی خوزستان شهرستان دزفول، مقام نخست و تندیس پنجمین جشنواره موسیقی استان شهرستان رامهرمز، مقام نخست ششمین جشنواره موسیقی استان شهرستان آبادان(۸۲)، مقام نخست هفتمین جشنواره موسیقی استان- رامهرمز (۸۴)، دریافت تندیس و دیپلم افتخار، مقام نخست جشنواره موسیقی فاخر خوزستان- اندیمشک (۸۵) و دریافت تندیس و درخشش نامه، کسب مقام دوم در نخستین جشنواره موسیقی محلی کشور و دریافت تندیس در بروجرد (۸۶)، مقام دوم جشنواره سراسری موسیقی آیینی و اخذ تندیس جشنواره در اردبیل، راهیابی مستقیم به دو دوره جشنواره بین المللی موسیقی فجر- تهران درسال (۸۱)،(۸۶)حضور در جشنواره بین المللی ساحل نشینان و تمدن خلیج فارس و در دهه نود برگزاری چندین کنسرت در شهرستان های ماهشهر ، امیدیه و اهواز، شرکت در دو دوره رویداد موسیقی بین المللی فجر، شرکت در چندین جشنواره استانی، شرکت در چندین فستیوال موسیقی اقوام ایرانی و در آخرین اجرا در اسفند ۱۳۹۹ شرکت در فستیوال بین المللی نی انبان کیش اشاره کرد.
محسن عساکره از بانیان گروه موسیقی بندری لوریان می باشد که از زمان تشکیل این گروه با نام شباهنگ خلیج فارس تاکنون برای حفظ و تداوم فعالیت آن کوشیده و در فراز و نشیب فضای هنری استان اعضای گروه را همراهی نموده است، وی از سال ۱۳۷۷ فعالیت حرفه ای را در موسیقی آغاز کرد و بر سازهای نی انبان و فلوت عربی تسلط دارد.
از جمله افتخارات هنری این هنرمند اجرا با گروه ارکستر سمفونیک ملی و همکاری در تولید چند آلبوم موسیقی بندری با زنده یاد “محمود جهان” وزنده یاد حسن جهان بوده است.
در گفت و گوی تارنمای جنوب با محسن عساکره با مروری بر فعالیت های گروه موسیقی بندری لوریان، همچنین با تلاش های هنرمندان موسیقی بندری و رسالت آن ها در پاسداری از هویت فرهنگی خوزستان و ایرانیان آشنا می شویم در این گفت و گو تلاش شده است با استفاده از متدهای مردم شناسی مخاطبان شناخت بیشتری از فرهنگ بندر نشینان به دست آورند.
۱–گروه موسیقی بندری لوریان ماهشهر پیش تر نیز با عناوین دیگری در جشن ها، ویژه برنامه ها و رویدادهای هنری استان خوزستان و کشورمان حضور و اجرا داشته است، چرا نام گروه سه بار تغییر یافته است؟
آغاز به کار این گروه موسیقی بندری از سال ۱۳۷۷ بود، نخست با نام گروه شباهنگ خلیج فارس فعالیت خود را شروع نمود و طی این سال ها تعامل و همکاری مستمری با سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه ی هنری و اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته و در ویژه برنامه ها و جشن هایی که به مناسبت اعیاد و آیین های مذهبی و ملی برگزار می شد برنامه های متعددی در فضاهای عمومی شهرستان اجرا نموده است. مدتی هم با عنوان گروه موسیقی آوای بندر در برنامه های هنری حضور یافت.
ما به این موضوع فکر کردیم با توجه به اینکه در جنوب کشور گروه های موسیقی گوناگونی به ویژه در موسیقی بندری فعالیت می کنند که ممکن است نام های مشابه هم داشته باشند بنابراین عنوان جدید گروه موسیقی را “لوریان” برگزیدیم تا نشان خواستگاه هنری و پیشینه ی فرهنگی این گروه هنری شفاف تر و مشخص باشد.
۲–واژه ی لوریان در فرهنگ مردم ماهشهر از چه پیشینه و ریشه ای برخوردار است؟
لوریان نام یکی از قسمتهای حاصلخیز صحرای ماهشهر که در پانزده کیلومتری شرقی این شهرستان واقع شده قرار دارد،این منطقه در واقع بهترین نقطه صحرای ماهشهر می باشد که در گذشته به دلیل عبور شاخه ای از رودخانه جراحی منطقه پر رونق و حاصلخیز و صاحب تمدن می باشد، کلمه لوریان از موسیقی دانان، خنیاگران، هنرمندان،رامشگران گرفته شده است که نام گذاری این منطقه به دلیل ریشه تاریخی که در گذشته داشته ثبت شده، و در کتاب از گبان تا هندیجان نوشته آقای کنعانی به این منطقه اشاره کرده است :که در زمان بهرام گور و به دستور این پادشاه برای شادی و شور وشعف و ایجاد رونق و روحیه بیشتر گروهی رامشگران، هنرمند، نوازنده،از کشور هندوستان به این منطقه مها جرت داده شد، تا بومیان این منطقه در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی با روحیه مضاعف وشاد زندگی کنند، منطقه لوریان از نظر بزرگان و ریش سفیدان شهر حاصلخیز ترین خاک ماهشهر را دارا است که انواع گونه های گیاهی را در آن می شود کشت کرد.
۳– از زمان تاسیس گروه موسیقی بندری لوریان کدام هنرمندان به عنوان خواننده گروه اجرای برنامه داشتند؟
از سال ۷۷ که شروع به کار ما بود، زنده یاد حسن جهان که از شاعران و ترانه سرایان مطرح موسیقی بندری بشمار می رفت خوانندگی گروه را بر عهده داشت، لازم به ذکر است ایشان برادر زنده یاد محمود جهان بود و از سال ۷۷ تا سال ۹۱ خواننده گروه بود. از سال ۹۱ به بعد متاسفانه با فوت حسن جهان گروه پاشید، سپس در سال ۱۳۹۳ دوباره گروه احیا شد و با نام [آوای بندر] فعالیتش را ادامه داد، از سال ۹۳ تا ۹۴ حجت شیروی خواننده گروه شد و از نیمه ی سال ۹۴ تاکنون علیرضا محمدیان فر بانام هنری (دیان) خوانندگی گروه را برعهده دارد.
۴–فکر می کنم شما همزمان چند نقش را در گروه موسیقی لوریان برعهده دارید؟
بله، نوازنده، تنظیم کننده موسیقی و سرپرستی گروه برعهده ی اینجانب است.
۵–هنرمندان نوازنده ای که در این چند دهه با گروه لوریان همکاری داشته اند را معرفی کنید؟
زنده یاد : شاهین پارت:ضرب وتنپو
عبدالله ضیغمی:ضرب وتنپو
علی شفیعی: پرکاشن
افشین مالکی: تنپو ریز
مصطفی اکبری:دایره زنگی
محمود امام دادی:دمام
محمد اسماعیلی: دمام
منصور ناصریان : ضرب وتنپو ودمام
محمد حیدری: ضرب و تنپو و دمام
صاحب غبیشاوی: دایره زنگی
فواد آلبوبیری: دایره و دم دم
سعید گاموری: عود
این نفرات هم قبل از من با گروه همکاری داشتند: عبدی اسماعیلی ( نی انبان)، رحیم عموری (ضرب وتنپو)، مرحوم اسحاق لطفی زاده ( نی انبان و خواننده)، کریم طغیانی ( خواننده) این نفرات با مرحوم حسن جهان اجراهای زیادی را در صدا وسیمای خوزستان و شبکه های ملی داشته اند.
۶– اشاره داشتید با ارکستر سمفونیک ملی ایران اجرا داشته اید، بیشتر توضیح دهید؟
در سال ۱۳۸۸ پیشنهادی از طرف صدا و سیما خوزستان (آقای شمسائی) به گروه شباهنگ شد مبنی بر این که شعری با مضمون همدلی و اشتراک بین اقوام ایرانی را به ما ارائه دادند که آهنگسازی بشود و با لهجه ها و گویش های مختلف اجرا شود من با کمک زنده یاد حسن جهان آهنگ سازی شعر را انجام داده و اجرا نمودیم و کار مورد قبول قرار گرفت و بعد درخواست شد که این کار را ضبط کرده و همراه با گروه سمفونی ملی ایران به رهبری محمد بیگلری اجرا کنیم و خیلی هم با استقبال خوبی روبرو شد و این آهنگ را به صورت زنده در اجرای گروه سمفونی در تالار صدا و سیما اجرا کرده ایم.
۷–وقتی صحبت از موسیقی بندری است نگاه ها متوجه ی بوشهر و بندرعباس است. پیشینه و جایگاه موسیقی بندرماهشهر در موسیقی جنوب و بندری چگونه است؟
مهد نی انبان و موسیقی بندری را می توان به استان های هرمزگان و بوشهر ربط داد و با تلاش و همت هنرمندان و مسئولین توانستن نی انبان را به ثبت جهانی هم برسانند که جای تقدیر و تشکر هم دارد.مخصوصا آقای “محسن شریفیان” که واقعا تلاش زیادی در این زمینه داشته اند.اما در خصوص موسیقی بندری در بندرماهشهر باید بگویم این سبک از موسیقی از دهه سی و چهل به واسطه مهاجرینی که از هرمزگان و بوشهر و آبادان به این شهرستان آمدند کم کم شکل گرفته و به مراسم های شادی افزوده شد. ولی پیش از سال۱۳۰۰ هم بوده اند کسانی که این ساز را به صورت جفتی می نواختند. در حال حاضر می توان گفت بندرماهشهر جایگاه خیلی خوبی در موسیقی بندری دارد و رشد نسبتا قوی را داشته است.
۸–پیشینه ی موسیقی با سبک بندری در ماهشهر را بیشتر توضیح دهید؟
در قدیم از یک ضرب یا تنبک و نی جفتی و دایره زنگی استفاده می شده ودر بعضی مواقع به صورت دور گردی و در محافل شادی ختنه سرون و داماد برون و حنابندان و جشن عروسی از این ساز استفاده می شده است درتحقیقاتی که داشتم در بندرماهشهر به صورت پر رنگی از این نوع موسیقی حمایت و استقبال می شد.
۹– آیا موسیقی بندری تنها سبک موسیقی در فرهنگ مردم ماهشهر است یا دیگر جریان های موسیقی نیز درمیان مردم این شهر جاری است؟
نه نمی توان گفت موسیقی بندری تنها سبک موسیقی این فرهنگ بوده و از آنجایی که در بندرماهشهر فرهنگ ها و طوایف و عشیره های زیادی زند گی می کنند، وخلق خوی موسیقیایی خودشان را داشته اند مثلا طوایف لر از موسیقی بختیاری یا همان سازودهل.طوایف عرب زبان هایمان از موسیقی عربی که شامل رباب و کاسوره و سنتور و تنپو و نی جفتی بوده استفاده می کردند.ولی موسیقی بندری هم توانست جایگاه خود را در این طوایف حفظ کند و در چند دهه اخیر جایگاه خوبی را داشته باشد.
۱۰–آیا موسیقی مردم ماهشهر توانسته بیان گر و انعکاس دهنده ی تاریخ و فرهنگ و رویدادهای پیرامون زندگی مردم این خطه از خوزستان باشد؟
بله همیشه موسیقی بیانگر فرهنگ و آداب و رسوم یک منطقه و سرزمین بوده و چه بسا موسیقی نواحی مردم جنوب خصوصا بندر ماهشهر نشانگر این واقعیت است و روح سلحشوری مردمان دریانورد و خون گرم و مهمان نواز این خطه را به نمایش گذاشته و نشان داده است.
۱۱–میراث بانان و بزرگانی که برای حفظ و ترویج موسیقی بومی ماهشهر گام برداشته اند را نام ببرید؟
در ماهشهر قدیم اکثر جوانها گرایش زیادی به شعر و ادبیات داشته اند به صورتی که وقتی مراسم های شادی عروسی برگزار می شده خانواده داماد و خانواده عروس برای عروس و داماد شعرهای فلبداهه می گفتند که متاسفانه از این عزیزان هیچ نوع سند اسمی برده نشده اما بزرگوارانی بوده اند که سینه به سینه این اشعار را جمع آوری کرده و مجموعه این اشعار را به صورت کتاب درآورده اند.می توان از آقایان: “جعفررفیعیان و دکترمحمدجعفری و دکترقیصری” نام برد. ناگفته نماند استاد حسن جهان خواننده،شاعر و آهنگساز در سالهایی که در بندر ماهشهر بودند آهنگهای زیادی را جمع آوری کرده و خوانده اند که مورداستقبال همشهریان قرارگرفته است.
۱۲–ترانه های با شور میهن پرستی در موسیقی و ترانه های بندری مورد توجه هنرمندان این سبک قرار گرفته است آیا این مفهوم ایران دوستی در ترانه های بندری پاسخ آنها به کسانی است که به دنبال جعل نام خلیج پارس هستند؟می خواهم بپرسم هنرمندان موسیقی بندری رسالت خود را برای مبارزه با جعل تاریخ ایران زمین چگونه می دانند؟
مسلما ما هم مانند تمام مردم ایران دفاع خواهیم کرد از مرز و بوم ایران عزیزمان خصوصا خلیج فارس که شاعران و ترانه سرایان زیادی در این زمینه فعالیت داشته و آهنگها و سرودهای بسیاری اجرا کرده اند و این ترانه ها می تواند مشت محکمی باشد بر دهان این یاوه گویان.
۱۳–از نقش شاعران و ترانه سرایانی که برغنای موسیقی بندری تاثیرگزاربوده و افزوده اند یاد کنید؟
بی شک حسن جهان یکی از شاعران و ترانه سراهای خوب موسیقی بندری بوده و بزرگواران دیگری که نقش مهمی در ترانه های بندری داشته اند. همچون آقای بامدادجویباری، محمد جبلی و عادل قنبری وخیلی از ترانه سرا های جنوب کشور را هم می توان اشاره کرد.
۱۴–نقش و تاثیر محمود جهان در موسیقی بندری چگونه بود؟
به جرأت می شود گفت تاثیرگذارترین و پررنگترین هنرمندی را که می توان از نقش او در شهرت یافتن موسیقی بندری نام برد استاد “محمود جهان” بود که با صدای دلنواز و پشت کار بسیار بالا توانست این سبک را به جهانیان معرفی نمایند، یادشان همیشه جاوید باد.
۱۵–شما نیز گویا از نزدیک سابقه ی همکاری در گروه موسیقی ایشان را داشته اید.درباره این دوره از همکاریتان توضیح دهید؟
باید بگویم یکی از درخشان ترین دوران هنری اینجانب در کنار استاد محمود جهان بود که تجربیات زیادی آموختم این همکاری هفت یا هشت سال به طول انجامید. و محصول آن دو البوم به نام های [مرحبا] و [یاحبیبی] بوده و چندین آهنگ ماندگار برای رادیو و تلویزیون، از جمله این آهنگها میتوان به آهنگ یا الله یا خدا، ماهیگیر،لالایی،مادر،غروب طلایی،فصل بهار،گنج دریا نام برد.درکنار ایشان توانستم معلومات خود را افزوده و در نی انبان تغییراتی به وجود بیاورم که حاصل این تلاش ساخت نی انبان در دستگاه شور عرب بود که در کتابخانه ملی ایران هم ثبت شده است.
۱۶–آلبوم هایی که اشاره داشتید منتشر شده اند؟
بله البوم مرحبا درحال حاضر دربازار موجود هست البوم ( یاحبیبی) بعد از فوت زنده یاد محمود جهان مدتی کارش به تعویق افتاد ولی درحال حاضرخانواده زنده یاد کارهای چاپ سی دی را دارن انجام میدن که انشالله به زودی به مرحله چاپ خواهد رسید.
۱۷–محمود جهان هنگام اجرا در ماهشهر دیده از جهان فروبست، از آن لحظه ی شوک آور مرگ جهان در ماهشهر بگویید که چه حسی داشتید؟
واقعا باید بگویم که غم انگیزترین لحظه زندگی خودم را تجربه کردم ما دقیقا ۲۰ روزی بود که در حال تمرین برای کنسرت بودیم و همه چیز خوب پیش می رفت دقیقا ۲روز مانده به کنسرت این اتفاق افتاد که باعث شوکه شدن همه ما شد آن روزها اینقدر به ما سخت گذشت که بیانش هم برایم دردناک است به هر حال قسمت چنین بود،روحش شاد یادش همیشه در دلهاست استاد محمودجهان هیچ گاه لبخندهایش و شوخی هایش و نصیحتهایش فراموشمان نمی شود یادش گرامی.
۱۸–برخی ترانه های فولکلور و بندری بین مردم شهرت و ماندگاری فراوان داشته اند مانند ترانه ی(محمد حیدری)که نگاه طنز به زندگی اجتماعی مردم بندرنشین دارد. اهمیت این ترانه را توضیح دهید؟
می شود گفت ما با این آهنگها بزرگ شده ایم.زندگی کرده ایم.قصه ها درست کردیم.در آهنگهای بندری همیشه خاطرات به وجود می آید از این لحاظ که در محافل شادی به کار می روند و همیشه نقش به سزایی در زندگی روزمره ما داشته اند خصوصا آهنگهایی که بر سر زبان بهتر و بیشترجاری میشوند مثل محمد حیدری. میتوان گفت قصه زندگی خودمان در غالب یک شعرسروده شده و گرما و شرجی جنوب و قصه…..دریا را در این سری آهنگها به وضوح می توان حس تصویرسازی ذهنی کرد.
۱۹–دیگر نمونه ترانه های مشهور موسیقی بندری از نگاه شما کدامند؟
به خیلی از آهنگهای بندری می شود اشاره کرد یا الله یا خدا، دم دروازه بوشهر،او او او بردم. اگر از آلبومهای استاد محمود جهان بگویم بهتر است،آلبوم بندرنشینان، یاد کارون، هله دان، ناخدا، آهنگ ها و ملودی های که همگی ماندگار و مشهور هستن و خیلی از ترانه های دیگر.
۲۰–در یکی از اجراهای گروه لوریان یک ترانه ی فولکلور ماهشهری که ویژه آیین های ازدواج در بین مردم ماهشهری است اجرا نمودید.درباره این ملودی فولکلور ماهشهر توضیح دهید و اینکه ترانه های فولکلور مردم ماهشهر تا چه میزان جمع آوری و توسط گروه لوریان اجرا شده اند؟
بله اهنگ (یرلی یرلا)
این آهنگ و اشعار را در آغاز بعضی رویدادها میخوانند و معمولا ورود شخصی دردسرساز را خبر می دادند اما اشعارش در مجالس عروسی ها و شادی ها خوانده می شده.در حال حاضر چندین ترانه دیگر هم در حال بازسازی داریم که انشاالله به زودی کارهایشان به اتمام می رسد.ترانه های مهم که اجرا کردیم آهنگ حالا هُملیسه و اسم خَشِت با صدای زنده یاد حسن جهان که در شبکه خوزستان و شبکه های ملی بارها پخش شده اند البته از آثار ماندگار گروه لوریان برای صدا و سیما نیز می توان به ترانه های، خاک خوزستان، مهتاب بندر، چذابی و یرلی یرلا اشاره نمود.
۲۱–وقتی بندری می خوانید با لهجه ی ماهشهری می خوانید یا از لهجه ی سایر مناطق بندرنشین بهره می برید؟
بیشتر آهنگ های بندری رنگ و بوی جنوب کشور را دارد و ما هم سعی می کنیم با همان لهجه شیرین جنوبی این آهنگ هارا بخوانیم ولی آهنگ هایی هم داریم که با لهجه ماهشهری خوانده می شوند.
۲۲–ترانه چهل چهله بادشمال یک ترانه ی مشهور در بین قوم بختیاری شمال خوزستان است و این تصنیف در موسیقی بندری و اجرای گروه لوریان نیز خوانش شده است این یک تعامل و امتزاج فرهنگی بین شمالی ترین نقطه خوزستان تا جنوبی ترین منطقه استان است به عنوان یک هنرمند بومی آیا این تعامل فرهنگی را نشان بسترها واحساس قوی و تعلق خاطر به هویت خوزستانی می دانید؟
گویش بندری از متعلقات زبان لری به شمار می آید و خیلی از ترانه های فلکلور محلی وجه مشترک بین این دو فرهنگ دارد.و البته زبان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به دلیل مجاورت با شهرهای بندری نیز با این زبان آمیخته شده و در حال حاضر اکثر مولودیهای بختیاری و عربی در این ساز و سبک خودش را جا داده است.
۲۳–موسیقی بندری شورآفرین و تهیج کننده است ولی به نظر می رسد سازهای سنتی و شورانگیز تنبک نی انبان نیز در برابر سازهای مدرن کیبورد متاسفانه رنگ می بازند آیا در آیین های سنتی مردم بندرماهشهر هنوز سازهای سنتی ارج و مقام دارند؟
باید بگویم که هیچ گاه سازهای الکترونیکی جای ساز ملی را نمی توانند بگیرند زیرا حس و حالی که در سازهای محلی و سنتی وجود دارد به هیچ عنوان در سازهای الکترونیکی نیست و همچنین سازهای فلکلور ریشه در فرهنگ مردم این نواحی دارد در خصوص بندرماهشهر باید بگویم ساز نی انبان همچنان جایگاه ویژه خودش را دارد و همچنین سازهای سنتی مثل سنتور و تار و سه تار وفلوت ونی هفت بند وکاسوره
۲۴–موسیقی بندری محبوبیت و طرفداران بسیاری در کشور دارد و به نظر می رسد رشد کیفی دارد آیا موانعی هم بر سر راه اشاعه این سبک موسیقی است؟
در پاسخ به این سوال شما باید بگویم بله اگر مسئولین عزیز بیشتر به موسیقی محلی و سنتی توجه داشته باشند بی شک رشد خوبی هم در جامعه پیدا خواهد کرد ولی متاسفانه به علت شاد بودن این سبک از موسیقی در اکثر جاها مخالفتهای زیادی در برگزاری کنسرت یا اجرای موسیقی بندری صورت می گیرد.
